Integracja sensoryczna to proces, w którym nasz mózg organizuje i interpretuje informacje pochodzące z otoczenia oraz naszego ciała, odbierane za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku, smaku, węchu, a także zmysłów propriocepcji i równowagi). Dzięki prawidłowej integracji sensorycznej jesteśmy w stanie odpowiednio reagować na bodźce, co umożliwia nam skuteczne funkcjonowanie w codziennym życiu.

Zaburzenia integracji sensorycznej mogą prowadzić do trudności w przetwarzaniu bodźców, co objawia się np. nadwrażliwością, niewrażliwością lub trudnościami w koordynacji ruchowej i koncentracji. Terapia integracji sensorycznej pomaga poprawić te zdolności, wspierając rozwój dzieci z takimi trudnościami.

Jak działa integracja sensoryczna?

Wyobraźmy sobie mózg jako ruchliwe centrum dowodzenia, które nieustannie przetwarza ogromne ilości informacji. Kiedy dotykamy miękkiej tkaniny, słyszymy dźwięk spadającego przedmiotu lub czujemy zapach ulubionych perfum, nasze zmysły przekazują te informacje do mózgu za pomocą impulsów nerwowych.

Co dzieje się dalej?

1. Odbieranie bodźców: Każdy zmysł ma swoje wyspecjalizowane receptory, które przekształcają energię bodźca (np. światło, dźwięk) w impulsy elektryczne.
2. Przewodzenie: Impulsy te są przesyłane do mózgu za pośrednictwem nerwów.
3. Przetwarzanie: W mózgu informacje sensoryczne są kierowane do różnych obszarów odpowiedzialnych za poszczególne zmysły. Tam są analizowane, porównywane z wcześniejszymi doświadczeniami i integrowane z innymi informacjami.
4. Tworzenie odpowiedzi: Na podstawie przetworzonych danych mózg generuje odpowiedź, która może przybrać formę działania (np. chwytanie przedmiotu, ucieczka przed zagrożeniem), emocji (np. radość, strach) lub myśli.

Pętla sensoryczna i jej znaczenie

Proces integracji sensorycznej to nie jednorazowe zdarzenie, ale ciągła pętla. Informacje sensoryczne są nieustannie odbierane, przetwarzane i wykorzystywane do tworzenia naszej percepcji świata i naszego ciała w nim. Ta pętla sensoryczna ma kluczowe znaczenie dla:

• Rozwoju: Dzięki niej niemowlę uczy się rozpoznawać własne ciało, odróżniać siebie od otoczenia i nabywać podstawowe umiejętności, takie jak chwytanie, siadanie czy chodzenie.
• Uczenia się: Integracja sensoryczna umożliwia nam skupienie uwagi, zapamiętywanie informacji i efektywne wykonywanie zadań.
• Adaptacji: Pozwala nam dostosować się do zmieniających się warunków środowiskowych i reagować na nie w sposób odpowiedni.

Co może zakłócić integrację sensoryczną?

Istnieje wiele czynników, które mogą wpłynąć na prawidłowe funkcjonowanie układu sensorycznego. Należą do nich:

• Czynniki genetyczne: Niektóre osoby mają wrodzone predyspozycje do zaburzeń integracji sensorycznej.
• Czynniki środowiskowe: Wczesne doświadczenia, takie jak przedwczesny poród, infekcje lub urazy, mogą zaburzyć rozwój układu nerwowego.
• Czynniki neurologiczne: Zaburzenia neurologiczne, takie jak autyzm, ADHD czy mózgowe porażenie dziecięce, często współwystępują z problemami sensorycznymi.

Kiedy mówimy o zaburzeniach integracji sensorycznej?

Nadwrażliwość sensoryczna

• Dotyk: Unikanie dotyku, przeszkadzanie w ubieraniu się, niechęć do dotykania różnych faktur (np. piasku, trawy), trudności z przycinaniem paznokci.
• Słuch: Reagowanie płaczem lub lękiem na głośne dźwięki, zakrywanie uszu, trudności ze skupieniem uwagi w hałaśliwym otoczeniu.
• Wzrok: Unikanie jasnego światła, mrużenie oczu, wrażliwość na błyski, trudności z czytaniem.
• Węch i smak: Wybredność żywieniowa, niechęć do nowych smaków i zapachów, wrażliwość na zapachy perfum czy środków czystości.

Niedowrażliwość sensoryczna

• Dotyk: Ciągłe dotykanie przedmiotów, obgryzanie paznokci, uderzanie się, brak reakcji na ból.
• Propriocepcja: Trudności z oceną siły własnych ruchów, częste potykanie się, zderzanie z przedmiotami, trudności z utrzymaniem przedmiotów.
• Równowaga: Lubienie bujania się, kręcenia się, skakania, trudności z utrzymaniem równowagi, słabe poczucie kierunku.

Zaburzenia modulacji sensorycznej

• Szukajacy: Ciągłe poszukiwanie nowych bodźców, trudności z utrzymaniem uwagi, nadpobudliwość.
• Unikający: Unikanie nowych sytuacji, lęk przed zmianami, trudności z nawiązywaniem kontaktów społecznych.

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej

Chociaż dokładne przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej nie są jeszcze w pełni poznane, naukowcy wskazują na kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko ich wystąpienia:

• Czynniki genetyczne: Badania wykazują, że zaburzenia integracji sensorycznej mogą mieć podłoże genetyczne.
• Czynniki prenatalne: Problemy w trakcie ciąży, takie jak przedwczesny poród, infekcje, czy narażenie na szkodliwe substancje, mogą wpływać na rozwój układu nerwowego płodu.
• Czynniki perinatalne: Komplikacje podczas porodu, takie jak niedotlenienie, mogą uszkodzić delikatne struktury mózgu.
• Czynniki postnatalne: Urazy głowy, infekcje, zaburzenia neurologiczne, takie jak autyzm czy ADHD, mogą również przyczyniać się do wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej.

Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej

Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej jest procesem złożonym, który wymaga współpracy różnych specjalistów. Terapeuta integracji sensorycznej przeprowadza szczegółowy wywiad z rodzicami lub opiekunami dziecka, obserwuje jego zachowanie w różnych sytuacjach oraz przeprowadza szereg testów. Na podstawie zebranych informacji może postawić diagnozę i opracować indywidualny plan terapeutyczny.

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej

Podłoże neurobiologiczne

• Nieprawidłowości w rozwoju układu nerwowego: Zaburzenia integracji sensorycznej często związane są z nieprawidłowym funkcjonowaniem określonych obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie informacji sensorycznych.
• Dysfunkcje neuroprzekaźników: Niektóre badania sugerują, że zaburzenia równowagi neuroprzekaźników mogą wpływać na sposób, w jaki mózg interpretuje bodźce sensoryczne.
• Genetyka: Coraz więcej badań wskazuje na istnienie genetycznych predyspozycji do zaburzeń integracji sensorycznej.

Czynniki środowiskowe

• Wczesne doświadczenia: Przeżycia w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym, takie jak przedwczesny poród, infekcje, urazy, mogą wpływać na rozwój układu nerwowego i zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń sensorycznych.
• Stymulacja sensoryczna: Zbyt mała lub zbyt duża ilość bodźców sensorycznych może prowadzić do zaburzeń w przetwarzaniu informacji.
• Stres: Długotrwały stres może negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i przyczyniać się do wystąpienia różnych problemów, w tym zaburzeń sensorycznych.

Współwystępowanie z innymi zaburzeniami

• Autyzm: Zaburzenia integracji sensorycznej często współwystępują z autyzmem.
• ADHD: Dzieci z ADHD często mają również problemy z przetwarzaniem informacji sensorycznych.
• MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE: Zaburzenia sensoryczne są częstym problemem towarzyszącym MPD.
• Inne zaburzenia rozwojowe: Zaburzenia integracji sensorycznej mogą również występować u dzieci z innymi zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak dysleksja czy dyskalkulia.

Dlaczego zrozumienie przyczyn jest ważne?

Zrozumienie przyczyn zaburzeń integracji sensorycznej jest kluczowe dla opracowania skutecznych metod terapeutycznych. Dzięki znajomości mechanizmów leżących u podłoża tych trudności, terapeuci mogą dostosować swoje działania do indywidualnych potrzeb każdego dziecka.

Jakie są cele terapii integracji sensorycznej?

Celem terapii integracji sensorycznej jest pomoc osobie w skuteczniejszym przetwarzaniu informacji sensorycznych. Terapia polega na dostarczaniu odpowiednio dobranych bodźców sensorycznych, które mają na celu poprawić funkcjonowanie układu nerwowego.

Terapia integracji sensorycznej może pomóc w:

• Poprawie koordynacji ruchowej
• Zwiększeniu świadomości własnego ciała
• Rozwoju umiejętności społecznych
• Poprawie koncentracji uwagi
• Zmniejszeniu lęku i niepokoju.