Dotyk to jeden z najważniejszych zmysłów, który odgrywa kluczową rolę w naszym życiu od samego początku. To poprzez dotyk nawiązujemy pierwsze relacje z otoczeniem, odczuwamy komfort, ciepło, a także chronimy się przed zagrożeniami. Jednak dzieci z zaburzeniami przetwarzania bodźców dotykowych mogą odczuwać dotyk w sposób inny niż większość ludzi, co może prowadzić do nietypowych reakcji, trudności emocjonalnych oraz problemów w codziennym funkcjonowaniu. Zaburzenia te mogą przybierać różne formy, od nadwrażliwości na dotyk, po podwrażliwość, a także problemy z interpretacją bodźców dotykowych.

Nadwrażliwość dotykowa – dlaczego dziecko unika kontaktu fizycznego i nie toleruje niektórych materiałów?

Nadwrażliwość na bodźce dotykowe oznacza, że dziecko reaguje nadmiernie na nawet delikatny kontakt fizyczny. Dzieci te mogą odczuwać dotyk jako nieprzyjemny, a nawet bolesny, mimo że dla większości ludzi byłby to neutralny bodziec. Takie dziecko może unikać przytulania, dotyku innych osób, a także reagować negatywnie na pewne tekstury materiałów, jak np. wełna, szorstkie ubrania czy nawet miękka bawełna. Często pojawiają się również problemy z noszeniem określonych ubrań – dziecko może narzekać na metki, szwy lub obcisłość niektórych części garderoby.

Dzieci nadwrażliwe dotykowo mogą także unikać kontaktu z określonymi przedmiotami lub powierzchniami, np. niechętnie chodzą boso po trawie, piasku lub wodzie. Zwykłe codzienne czynności, takie jak mycie, czesanie włosów, czy obcinanie paznokci, mogą wywoływać u nich stres i lęk. W skrajnych przypadkach dziecko może zareagować bardzo gwałtownie na niespodziewany dotyk, np. przy przypadkowym zetknięciu się z inną osobą w tłumie.

Podwrażliwość dotykowa – dlaczego dziecko nie reaguje na bodźce dotykowe lub szuka ich nadmiernie?

W przypadku podwrażliwości dotykowej dziecko potrzebuje silniejszych bodźców, aby zareagować na dotyk. Może nie odczuwać lekkich bodźców, takich jak delikatne dotknięcie, i w związku z tym poszukiwać intensywniejszych doznań dotykowych. Dzieci te mogą często dotykać przedmiotów o różnorodnych teksturach, szukać bliskiego kontaktu fizycznego, lub przeciwnie – mogą nie zauważać, kiedy są dotykane lub kiedy ich ciało styka się z przedmiotami w ich otoczeniu.

Podwrażliwość dotykowa może prowadzić do problemów z odczuwaniem bólu. Dzieci z tym zaburzeniem mogą nie reagować na bodźce, które normalnie powodowałyby ból, np. mogą nie zauważać skaleczeń, siniaków czy innych urazów. Czasami mogą nadmiernie naciskać na przedmioty, gryźć przedmioty lub swoje palce, aby odczuć bodźce dotykowe. Może to powodować problemy w codziennych interakcjach, gdzie inne osoby mogą nie rozumieć, dlaczego dziecko nie reaguje w sposób, który dla nich jest naturalny.

Problemy z rozpoznawaniem dotykanych przedmiotów – dlaczego dzieci mają trudności z identyfikacją rzeczy za pomocą dotyku?

Innym rodzajem zaburzeń przetwarzania dotykowego są trudności z rozpoznawaniem przedmiotów za pomocą dotyku. Dzieci z tego rodzaju problemami mogą mieć trudności z identyfikacją przedmiotów, gdy nie widzą ich wzrokiem, nawet jeśli często się nimi posługują. Na przykład, mogą nie rozpoznać klucza w kieszeni bez wyciągania go na zewnątrz lub mogą mieć problem z zawiązaniem butów, ponieważ nie są w stanie precyzyjnie ocenić pozycji i napięcia sznurówek jedynie na podstawie dotyku.

Takie trudności, zwane agnozją dotykową, mogą sprawiać, że codzienne czynności, które dla innych dzieci są proste, stają się wyzwaniem. Trudności te mogą być szczególnie widoczne podczas zabaw sensorycznych, takich jak układanie klocków, montowanie puzzli czy manipulowanie drobnymi przedmiotami. Wpływa to również na umiejętności samoobsługowe, jak zapinanie guzików, suwaki czy wiązanie butów.

Zmienność w przetwarzaniu bodźców dotykowych – dlaczego reakcje dzieci mogą się różnić w zależności od sytuacji?

Jedną z najbardziej frustrujących cech zaburzeń przetwarzania dotykowego jest zmienność reakcji na bodźce w zależności od kontekstu. Dziecko, które jednego dnia nie toleruje dotyku, może w innej sytuacji poszukiwać intensywnych doznań dotykowych. Na przykład, w szkole może unikać dotyku innych dzieci, ale w domu może nadmiernie przytulać się do rodziców lub dotykać różnych przedmiotów.

Taka zmienność może być myląca dla otoczenia, które nie zawsze rozumie, dlaczego dziecko reaguje w tak skrajny sposób na różne bodźce. Może to prowadzić do nieporozumień, np. rodzice mogą nie wiedzieć, dlaczego ich dziecko z łatwością toleruje niektóre sytuacje dotykowe, ale w innych reaguje silnym oporem lub lękiem.

Wpływ zaburzeń dotykowych na emocje i zachowanie – dlaczego dziecko może czuć się niekomfortowo w codziennych sytuacjach?

Zaburzenia przetwarzania bodźców dotykowych mogą znacząco wpływać na stan emocjonalny dziecka. Dzieci nadwrażliwe mogą odczuwać stały stres i napięcie, ponieważ są stale narażone na bodźce, które odbierają jako nieprzyjemne lub bolesne. Może to prowadzić do problemów z regulacją emocji, takich jak wybuchy złości, frustracja czy wycofanie społeczne. Codzienne czynności, które dla innych dzieci są neutralne lub przyjemne, mogą stać się dla nich źródłem stresu, co wpływa na ich samopoczucie i relacje z rówieśnikami.

Dzieci z podwrażliwością dotykową mogą z kolei być postrzegane jako „zbyt intensywne” w kontaktach z innymi. Ich potrzeba silniejszych bodźców może prowadzić do zachowań, które inni odbierają jako nieodpowiednie, np. zbyt mocne przytulanie, dotykanie innych dzieci lub przedmiotów w sposób, który może być uznany za natrętny. Może to wpływać na relacje społeczne, ponieważ inne dzieci mogą unikać kontaktu z nimi, a dziecko z zaburzeniami przetwarzania dotykowego może czuć się niezrozumiane i wyizolowane.

Jak wspierać dzieci z zaburzeniami przetwarzania bodźców dotykowych?

Wspieranie dzieci z zaburzeniami przetwarzania bodźców dotykowych wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględnia specyficzne potrzeby dziecka. Kluczowe jest zrozumienie, że reakcje dziecka na bodźce dotykowe nie wynikają z jego wyboru, lecz z trudności sensorycznych. Terapia integracji sensorycznej może pomóc w rozwijaniu tolerancji na bodźce dotykowe i poprawie zdolności przetwarzania sensorycznego. Terapeuci mogą wprowadzać stopniowe ekspozycje na różnorodne bodźce dotykowe, co pomaga dziecku stopniowo zwiększać tolerancję na dotyk.

Rodzice mogą także wprowadzać do codziennych czynności elementy zabaw sensorycznych, które stymulują zmysł dotyku w sposób kontrolowany. Przykłady to zabawy z piaskiem kinetycznym, masą plastyczną, kąpiele w cieczy nienewtonowskiej, czy nawet malowanie palcami. Ważne jest, aby obserwować reakcje dziecka i unikać nadmiernej ekspozycji na bodźce, które wywołują stres lub dyskomfort.